KOK Kalıntılarının Ortadan Kaldırılması ve KOK Salımlarının Azaltılması Projesi
Türkiye “Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK) İlişkin Stockholm Sözleşmesi”ne 12 Ocak 2010 tarihinde resmen taraf olmuştur. Sözleşme kapsamında, kalıcı organik kirleticilerin stoklarının ve salınımlarının azaltılması veya ortadan kaldırılmasına yönelik önlemlerin alınması ülkemizce yerine getirilmesi gereken yükümlülükler arasındadır.
Sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilmesi amacıyla Küresel Çevre Fonu’ndan (GEF) sağlanan büyük ölçekli proje desteği ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma ve Sanayi Organizasyonu (UNIDO) ile işbirliği içerisinde KOK Kalıntılarının Ortadan Kaldırılması ve KOK Salınımlarının Azaltılması Projesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından UNDP ve UNIDO ile iş birliği içinde yürütülmektedir.
KOK Kalıntılarının Ortadan Kaldırılması ve KOK Salınımlarının Azaltılması Projesi ile; mevcut KOK stoklarının ortadan kaldırılması, KOKların gelecekte uluslararası uygulamalara ve standartlara uygun olarak yönetilmesine ilişkin daha uzun vadeli bir kapasite sağlanması, ve KOK faaliyetlerinin ulusal kimyasal yönetim esaslarına entegre edilmesi amaçlanmaktadır. Bu projeye ilişkin verilen Proje Hazırlama Hibesinin tamamlanmasından sonra başlanacak olan proje 3 yıllık olup, projeye GEF tarafından sağlanan destek miktarı 10,815,000 ABD Doları’dır.
Projenin Stratejisi ve Planlanması
Projenin bütünsel stratejisi ve bu strateji ile oluşturulup burada detayları verilen proje dizaynı; KOK stokları, KOK atıkları ve kontamine olmuş sahalar (Stockholm Sözleşmesi, Madde 6.) olarak adlandırılan başlıca KOK kalıntılarının bertaraf edilmesi ile, temel ve uzun süreli kaynaklardan ortaya çıkan KOK salımlarının azaltılması (Stockholm Sözleşmesi, Madde 5) çerçevesinde, projenin belirtilen amaçlarına uygun olarak hazırlanmıştır. Ayrıca, proje bu stratejiyi desteklemek için hedeflenen ulusal kapasitenin güçlendirilmesi ihtiyacını dikkate almakta ve ülkemizi Stockholm Sözleşmesi kapsamındaki uzun vadeli yükümlülüklerini koruyabilmesi için gerekli pozisyona getirmektedir.
Projenin Bileşenleri
Proje, beş ana proje bileşeni ve projenin takibine yönelik bir Proje İzleme ve Değerlendirme bileşeni içeren planlamasıyla uygulanmaktadır. Bu bileşenler şunlardır:
Bileşen 1: Mevcut KOK Stoklarının ve Atıklarının Ortadan Kaldırılması (KOK’lara İlişkin Faaliyetler)
Bileşen 2: Gelecekteki PCB Stoklarının Çevresel Açıdan Etkin Yönetimi için Planlama ve Kapasite Geliştirme
Bileşen 3: Üretimde İstenmeden Ortaya Çıkan KOK Salımlarının Azaltılması
Bileşen 4: Kontamine Sahalar için Yönetim Kapasitesinin Geliştirilmesi
Bileşen 5: Etkin Kimyasal Yönetim için Kurumsal ve Düzenleyici Kapasitenin Güçlendirilmesi
Bileşen 1: Mevcut KOK Stoklarının ve Atıklarının Bertaraf
Edilmesi
Bu bileşen doğrudan ülkede bulunan ve belirlenmiş olan KOK pestisit stoklarının ve mevcut (mevcut veya aşamalı olarak ortadan kaldırılmakta olan) PCB stoklarının ve atıklarının bertaraf edilmesine yönelik yönetimi ele almaktadır. Bu, özellikle toplamda önemli miktarda KOK’un bertaraf edilmesi amacıyla, asıl olarak saf KOK pestisitten (HCH) oluşan, çok büyük miktardaki tek bir stoğu içermektedir. Bu bileşen ayrıca Türkiye’de KOK’ların bertarafına yönelik altyapıyı; ülkede miktarları giderek artan kimyasal maddelerle ve özellikle Türkiye’de üretilen veya oluşan klorlu atıklarla mücadele etmek için gerekli olan HTI (Yüksek Sıcaklıkta Yakma) tesislerinin yeterliliklerini arttırmayı desteklemektedir.
Bileşen – 1 Çıktıları
Çıktı 1.1 KOK pestisit stoklarının ve depolanma sahalarının ortadan kaldırılması ve bu sahalarda altyapının iyileştirilmesi
Çıktı 1.2 Yüksek konsantrasyonlu PCB’lerin ve PCB içerikli ekipman stoklarının ortadan kaldırılması
Çıktı 1.3 Mevcut ve yapılmakta olan Ulusal KOK bertaraf tesislerinin yeterliliklerinin arttırılması
Bileşen 2: Gelecekteki PCB Stoklarının Çevresel Açıdan Etkin Yönetimi için Planlama ve Kapasite Geliştirme; PCB’lere İlişkin Faaliyetler
Bu bileşen, Stockholm Sözleşmesi kapsamında ülkenin yükümlülüklerine tümüyle uygun olarak, ülkedeki PCB’lerin aşamalı olarak tamamen bertaraf edilmesi ve özellikle PCB içermeyen ekipmanlardaki kalıntı PCB kontaminasyonunu gerekli halojensizleştirme teknolojisiyle göstererek ele almaihtiyacına eğilmek için gereken planlamayı kapsamaktadır. Bu Bileşenin genel amacı, Stockholm Sözleşmesi kapsamında,
Türkiye’de kullanımda olan PCB’lerin 2025 yılı itibariyle bertaraf edilmesi ve 2028 yılı itibariyle ise PCB’lerin tamamen yok edilmiş olması yönündeki nihai ulusal yükümlülüğün yerine getirilmesi konusunda, Türkiye’nin uzun dönemli PCB yönetimini desteklemektedir.
Bileşen – 2 Çıktıları
Çıktı 2.1 Ulusal PCB mevzuatının uygulanması
Yürürlükteki PCB Mevzuatına Yönelik Teknik İçerikli Ekler ve Kılavuz Belgeler
Çıktı 2.2 Elektrikli ekipmanlarda bulunan PCB’lerin analitik tespitine yönelik sistematik yaklaşım, etiketleme ve envanter çalışmalar
Çıktı 2.3 PCB içeren ekipmanların arıtımı, bunların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması ve bertaraf edilmesine ilişkin ulusal planın geliştirilmesi ve bu planın adaptasyonu
Çıktı 2.4 Çapraz kontamine olmuş PCB’li ekipmanların depolama ve bakımlarının iyileştirilmesi
PCB’lerin Çevreye Uyumlu Yönetimi için Rehber Dökümanlar
Çıktı 2.5 Kullanımda olan PCB ile kontamine olmuş trafolara yönelik dekontaminasyon teknolojisinin belirlenmesi ve bu teknolojinin pilot ölçekte gösterimi
Bileşen 3: Üretimde İstenmeden Ortaya Çıkan KOK (İstenmeden Ortaya Çıkan KOK’lara ilişkin Faaliyetler)
Salımlarının Azaltılması; Bu bileşen nokta kaynakların belirlenmesini, tesis değerlendirmesini, istenmeden ortaya çıkan KOK’ların salımının değerlendirilmesi ve izlenmesini; ayrıca Ulusal Uygulama Planı’nda belirlenen öncelikli sektörlerdeki istenmeden ortaya çıkan KOK’ların salım kaynakları için BAT/BEP azaltım çalışmalarının gösterimine yönelik pilot ölçekli yatırım faaliyetlerini kapsamaktadır. BAT / BEP (Mevcut En İyi Teknik / En İyi Çevre Uygulamaları), bunların etkilerini ve maliyetlerini göstermek amacıyla, öncelikli sektörlerde uygulanacaktır. Pilot ölçekli yatırım, işin olağan süreci ve BAT/BEP çerçevesinde, çalışma koşullarının ayrıntılı özelliklerinin çıkarılması, salım örneklerinin alınması ve analizi esas alan deneysel tasarımın uygulanması ile gerçekleştirilecektir.
Bileşen 3 Çıktıları
Çıktı 3.1 Üretimde istenmeden ortaya çıkan KOK salımlarının kaynağa ve teknolojiye dayalı olarak belirlenmesi ve doğrulanması
Öncelikli Sekörlerde Mevcut En İyi Teknikler ve En İyi Çevresel Uygulamalar Raporu
Çıktı 3.2 Öncelikli sanayi sektörlerine yönelik BAT/BEP eğitimi ve teknik desteğin sağlanması
Çıktı 3.3 Üretimde istenmeden ortaya çıkan KOK salımlarının ulusal bazda azaltma planının geliştirilmesi
Çıktı 3.4 Endüstriyel öncelikli kaynak kategorilerinde BAT/BEP’in gösterimi
Bileşen 4: Kontamine Sahalar için Yönetim Kapasitesinin Geliştirilmesi; (Kontamine Sahalar için Faaliyetler)
Bu bileşen, kontamine sahalarla, özellikle de kimyasal ve KOK atıklarıyla ilgili alanlara odaklanmak için kirlenmiş sahalara uygulamaya konacak düzenleyici çerçevenin uygulanmasını desteklemeyi kapsamaktadır. Bu hedef, kilit teknik yönetim araçlarıyla birlikte gösteriminin değerlendirmesinin üstlenilmesi, temizlik planları, KOK ve kimyasal atıklarla kontamine olmuş birkaç öncelikli alanine sınırlanması ve izlenmesi, potansiyel alanların analizini ve pilot ölçekte iyileştirme çalışmalarının uygulanması için özel sektör desteğini kapsamaktadır.
Bileşen-4 Çıktıları
Çıktı 4.1 “Toprak Kirliliği Kontrolü ve Nokta-Kaynaklı-Kontamine Sahalar Yönetmeliği”nin uygulanması
Çıktı 4.2 “Toprak Kirliliği Kontrolü ve Nokta-Kaynaklı-Kontamine Sahalar Yönetmeliği” kapsamında, KOK ile kontamine olmuş öncelikli alanların değerlendirilmesinin ve temizleme önlemlerinin üstlenilmesi
Bileşen 5: Etkin Kimyasal Yönetimi için Kurumsal veDüzenleyici Kapasitenin Güçlendirilmesi; (Kapasitenin Güçlendirilmesine İlişkin Faaliyetler)
Bu bileşen geliştirilmekte olan ulusal kimyasallar yönetimi çerçevesinde, tehlikeli atıklar ve kontamine sahalar yönetimi için genel yasal/ düzenleyici çerçevenin ve teknik kapasitenin iyileştirilmesine ilişkin teknik yardımın desteklenmesini kapsamaktadır. Ek olarak, Türkiye’nin kurumsal ve düzenleyici açıdan Stockholm Sözleşmesi’ne tam uygunluk sağlama çalışmalarının nihai aşamasını kapsamaktadır. Etkin kimyasallar yönetimine yönelik ulusal yasal ve düzenleyici çevresel çerçevenin AB çerçevesiyle uyumlaştırılmasını hedefl eyen bir stratejiyi temel almaktadır.
Bu bileşenin bir diğer önemli bölümü ülkenin KOK izleme kapasitesinin artırılmasıdır.
Bileşen – 5 Çıktıları
Çıktı 5.1 Benimsenen Sözleşme yükümlülükleriyle uyumlu, güncellenmiş yasal çerçeve
Çıktı 5.2 Operasyonel KOK izleme, analitik kapasitenin desteklenmesi, ve ilgili araştırma ve geliştirme kapasitesinin planlanması dahil, teknik kapasitenin güçlendirilmesi
Çıktı 5.3 Ulusal bir etkin kimyasallar yönetimi çerçevesi için güncel araçların geliştirilmesi ve uygulanması.